Para interactuar con las búsquedas en el mapa, se explica a continuación las funciones que se activan por medio de los íconos que aparecen dentro de la interface.
Éste ícono solo aparece cuando la interfaz del mapa se encuentra maximizada y su función es vincular
la página home de la Fonoteca de la Pirekua.
Éste ícono solo aparece cuando la interfaz del mapa no se encuentra maximizada y su función es
llevarnos al mapa de manera maximizada y poder interactuar de una manera más sencilla. La forma de visualización de las grabaciones está totalmente integrada
y permite realizar su reproducción.
La función de consulta, visualiza algunos campos para poder tener un criterio de consulta y hacer un filtrado de
las grabaciones en la base de datos para su visualización en el mapa.
Éste ícono completa las funciones de la barra de herramientas para ayudarnos a eliminar una zona de selección trazada.
Se elimina la selección activa en el momento.
La función asociada a éste ícono es visualizar en una ventana el resumen de documentación de las grabaciones que se encuentran
identificados en el mapa y que cumplieron el criterio de consulta. Si se encuentra habilitada una selección de la barra de herramientas, nos enviará solo el resumen de la selección
activa.
La función asociada a éste ícono es exportar a un pdf el resumen de documentación de las grabaciones que se encuentran
identificados en el mapa y que cumplieron el criterio de consulta. Si se encuentra habilitada una selección de la barra de herramientas, nos enviará al pdf solo el resumen de la selección
activa.
Ésta es la barra de herramientas que nos permite dibujar zonas en forma rectangular, elipse o polígono para
describir una zona de manera intercativa en el mapa que agrupe ciertas localidades y podamos obtener un reporte especial de las grabaciones llevadas a cabo en estos espacios geográficos.
La herramienta con figura de manita nos permite mover o cambiar el tamaño de la zona de marcado.
Ocultar instrucciones de uso del mapa
Id en proyecto | Grabación | Autor | Interprete(s) | Grabación | Fecha | Id |
---|---|---|---|---|---|---|
001 | 01. Ichán (00:02:45 ) | Tumbí Kustatiicha | Tumbí Kustatiicha | Quinceo | 20/7/2022 | 1517 |
002 | 02. Nana Magdalena (00:04:08 ) | Lupillo Canalo | Lupillo Canalo | Quinceo | 20/7/2022 | 1529 |
003 | 03. Male Evita (00:02:36 ) | Tumbí Kustatiicha | Tumbí Kustatiicha | Quinceo | 20/7/2022 | 1530 |
004 | 04.Piritaxati ka t'u na jatini junhua (00:03:12 ) | Lupillo Canalo, Guadalupe Sebastián | Lupillo Canalo | Quinceo | 20/7/2022 | 1531 |
005 | 05.Kuinchekua Quinceo anapu (00:05:43 ) | Nocheros de Nurio | Nocheros de Nurio | Quinceo | 20/7/2022 | 1532 |
006 | 06. Rebeca (00:03:23 ) | Janintzeran | Janintzeran | Quinceo | 20/7/2022 | 1533 |
007 | 07. Marcelinita (00:05:41 ) | Nocheros de Nurio | Nocheros de Nurio | Quinceo | 20/7/2022 | 1534 |
008 | 08. Tzitziki Sapichu Magdalena (00:04:00 ) | Janintzeran | Janintzeran | Quinceo | 20/7/2022 | 1535 |
009 | 09. Jatzicureni Anapu Tzitziki Sapichu (00:04:06 ) | Amigos de la Sierra, Víctor Hugo González | Amigos de la Sierra | Quinceo | 20/7/2022 | 1536 |
010 | 10.Quinceo Andarapania (00:06:54 ) | Antonino Cortés | Tsinskua | Quinceo | 20/7/2022 | 1537 |
011 | 11. Tumbi Pobre (00:04:48 ) | Amigos de la Sierra | Amigos de la Sierra | Quinceo | 20/7/2022 | 1538 |
012 | 12.Xencheki Tocots (00:03:45 ) | Amigos de la Sierra | Tsinskua | Quinceo | 20/7/2022 | 1539 |
013 | 13. Magdalenita (00:04:49 ) | Chipiri Manguicha | Chipiri Manguicha | Quinceo | 20/7/2022 | 1540 |
014 | 14. Keri Ma Regalo (00:05:37 ) | Hermanos Martínez | Hermanos Martínez | Quinceo | 20/7/2022 | 1541 |
015 | 15. Male Patricia (00:04:23 ) | Chipiri Manguicha | Chipiri Manguicha | Quinceo | 20/7/2022 | 1542 |
016 | 16. Sancho T'arhepiti (00:06:58 ) | Hermanos Martínez | Hermanos Martínez | Quinceo | 20/7/2022 | 1543 |
017 | 17. Tata Janikua (00:03:02 ) | Mailen Francisco, Jarocho Granados | Mailen Francisco | Quinceo | 20/7/2022 | 1544 |
018 | 18. Elenita (00:03:43 ) | Manuel Diego | Palomitos | Quinceo | 20/7/2022 | 1545 |
019 | 19.Uarhiti Kopegarhi (00:03:02 ) | Armando Granados | Mailen Francisco | Quinceo | 20/7/2022 | 1546 |
020 | 20. Male Cecilia (00:03:47 ) | Manuel Diego | Palomitos | Quinceo | 20/7/2022 | 1547 |
021 | 21. Nana Keri Triste Jarhani (00:04:36 ) | Salvador Cruz | Trío Narhen | Quinceo | 20/7/2022 | 1548 |
022 | 22. Lágrimas de Amor (00:04:36 ) | Salvador Cruz | Trío Narhen | Quinceo | 20/7/2022 | 1549 |
023 | 01. Nor'e niuaka carta ma axacheni (00:07:01 ) | Salvador Martínez Damian | Hermanos Martínez | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1739 |
024 | 02. Ay tata diosito (00:06:03 ) | Salvador Martínez Damian | Hermanos Martínez | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1740 |
025 | 03. Tata San Lorencito (00:06:46 ) | Salvador Martínez Damian | Hermanos Martínez | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1741 |
026 | 04. Male Lolita (00:04:36 ) | José Cortés Torales | Los Rayos del Sol | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1742 |
027 | 05. Bernabé Alejo (00:05:00 ) | José Cortés Torales | Los Rayos del Sol | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1743 |
028 | 06. Uarhiti Sapichu (00:05:29 ) | José Cortés Torales | Los Rayos del Sol | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1744 |
029 | 07. Irinchu (00:02:50 ) | Manuel Diego | Palomitos | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1745 |
030 | 08. 70 y más (00:04:41 ) | Manuel Diego | Palomitos | San Lorenzo | 8/9/2022 | 1746 |
031 | 09. Mañanita San Lorenzo (00:05:29 ) | Manuel Diego | Palomitos | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1747 |
032 | 10. Uekapiringa esk'i mitepiringa (00:04:59 ) | Dasaeb Jiménez Kinto | Dueto Jarhan | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1748 |
033 | 11. Color de Rosita (00:04:41 ) | Dasaeb Jiménez Kinto | Dueto Jarhan | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1749 |
034 | 12. Ka nar'e uandaski (00:05:04 ) | Dasaeb Jiménez Kinto | Dueto Jarhan | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1750 |
035 | 13. Rayito de Sol (00:04:25 ) | Nocheros de Nurio | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1751 | |
036 | 14. Vives en mi corazón (00:03:31 ) | Nocheros de Nurio | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1752 | |
037 | 15. K'ompikuarerasinguia (00:00:29 ) | Nocheros de Nurio | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1753 | |
038 | 16. Estrellita de la Cañada (00:05:04 ) | Los Consentidos | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1754 | |
039 | 17. Male Dominga (00:03:15 ) | Los Consentidos | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1755 | |
040 | 18. Iaskoru T'arhepiskia (00:06:09 ) | Los Consentidos | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1756 | |
041 | 19. Edelmira (00:04:05 ) | Nuevos Nocheros de Nurio | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1757 | |
042 | 20. Lurdesita (00:03:22 ) | Nuevos Nocheros de Nurio | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1758 | |
043 | 21. Tata San Lorenzo (00:05:51 ) | Nuevos Nocheros de Nurio | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1759 | |
044 | 22. Uarhiti Kopegarhi (00:03:09 ) | Mailen Francisco | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1760 | |
045 | 23. Ji niraxinka uampuchani (00:04:36 ) | Mailen Francisco | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1761 | |
046 | 24. Luz Margarita (00:03:59 ) | Mailen Francisco | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1762 | |
047 | 25. Yuritzi de 15 años (00:04:18 ) | Trio Chpiri Jimbani | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1763 | |
048 | 26. Tzitziki Sapichu (00:04:03 ) | Trio Chpiri Jimbani | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1764 | |
049 | 27. Magdalenita (00:05:02 ) | Trio Chpiri Jimbani | San Lorenzo | 9/8/2022 | 1765 | |
050 | 01. Tsïtsïki Kumichu Anapu (00:03:22 ) | Mailen Francisco | Mailen Francisco | Ichán | 10/8/2022 | 1518 |
051 | 02. T'urini Jurakushka (00:03:15 ) | Mailen Francisco | Mailen Francisco | Ichán | 10/8/2022 | 1519 |
052 | 03. Tata Janikua Junkuaxati (00:02:30 ) | Mailen Francisco | Mailen Francisco | Ichán | 10/8/2022 | 1520 |
053 | 04. T'uri Jinteeshka (00:02:54 ) | Mailen Francisco | Mailen Francisco | Ichán | 10/8/2022 | 1521 |
054 | 05. Luz Margarita (00:03:24 ) | Mailen Francisco | Mailen Francisco | Ichán | 10/8/2022 | 1522 |
055 | 06. Putimukua Sapichu (00:03:59 ) | Mailen Francisco | Mailen Francisco | Ichán | 10/8/2022 | 1523 |
056 | 07. Uarhiti Kopegarhi (00:03:16 ) | Mailen Francisco | Mailen Francisco | Ichán | 10/8/2022 | 1524 |
057 | 08. Ji Niraxinka Uampuchani (00:03:43 ) | Mailen Francisco | Mailen Francisco | Ichán | 10/8/2022 | 1525 |
058 | 09. K'uanhari Joskua (00:04:27 ) | Mailen Francisco | Mailen Francisco | Ichán | 10/8/2022 | 1526 |
059 | 10. Xiturhi Keri (00:02:44 ) | Mailen Francisco | Mailen Francisco | Ichán | 10/8/2022 | 1527 |
060 | 01. Male Dianita (00:02:47 ) | Jerbacio López | Hermanos López | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1783 |
061 | 02. Guillermina (00:03:03 ) | Atilano López | Hermanos López | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1784 |
062 | 03. Josefina (00:03:23 ) | Jerbacio López | Hermanos López | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1785 |
063 | 04. Male Elvia (00:03:04 ) | Atilano López | Hermanos López | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1786 |
064 | 05. Asï Mirikurini No me extrañes (00:04:41 ) | Atilano López | Hermanos López | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1787 |
065 | 06. Magnolia (00:03:48 ) | Atilano López | Hermanos López | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1788 |
066 | 07. Gudelita (00:03:06 ) | Atilano López | Hermanos López | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1789 |
067 | 08. Tsisiki Malvarosa (00:03:03 ) | Francisco Hernández | Ismael García Marcelino, Óscar Valdovinos Marcelino | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1790 |
068 | 09. Pireri (00:02:15 ) | Ismael García | Ismael García Marcelino, Óscar Valdovinos Marcelino | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1791 |
069 | 10. Adelaidita (00:03:17 ) | Ismael García | Ismael García Marcelino, Óscar Valdovinos Marcelino | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1792 |
070 | 11. Barrio de San Juan (00:02:41 ) | Ricardo Dimas | Hermanos Dimas | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1793 |
071 | 12. Male Rosita (00:02:25 ) | Ricardo Dimas | Hermanos Dimas | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1794 |
072 | 13. Morelos (00:02:10 ) | Lucas Dimas | Hermanos Dimas | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1795 |
073 | 14. Janitzio (00:02:48 ) | Domitilo Alonso | Hermanos Dimas | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1796 |
074 | 15. A que juchiiti suerte (00:04:31 ) | Aureliano de la Cruz | Hijos del Lago | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1797 |
075 | 16. Parakata Ukuarini (00:03:06 ) | Aureliano de la Cruz | Hijos del Lago | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1798 |
076 | 17. Tzitziki japondaru anapu (00:04:41 ) | Aureliano de la Cruz | Hijos del Lago | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1799 |
077 | 18. Sentimiento (00:04:09 ) | Taurino Murillo | Hijos del Lago | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1800 |
078 | 19. Tumbi Charando (00:02:44 ) | Isaias Jacobo | Hijos del Lago | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1801 |
079 | 20. Victorita (00:02:58 ) | Pedro López | Hermanos López | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1802 |
080 | 21. Señor Viudo (00:03:02 ) | Atilano López | Hermanos López | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1803 |
081 | 22. Día de las Ánimas (00:03:10 ) | Pedro López | Hermanos López | Ihuatzio | 16/8/2022 | 1804 |
082 | 01. Confiancita (00:02:28 ) | Arturo Jiménez | Neecha | Arantepacua | 1/9/2022 | 1805 |
083 | 02. Pireri Jarhananapu (00:04:01 ) | Francisco Coherente Ramos | Neecha | Arantepacua | 1/9/2022 | 1806 |
084 | 03. Arcelita (00:03:37 ) | Fernando y Constantino Cohenete | Neecha | Arantepacua | 1/9/2022 | 1807 |
085 | 04. Andaperauerani (00:04:55 ) | Francisco Coherente Ramos | Neecha | Arantepacua | 1/9/2022 | 1808 |
086 | 05. Año de 1953 (00:02:50 ) | Francisco Coherente Ramos | Neecha | Arantepacua | 1/9/2022 | 1809 |
087 | 06. Isïmendur (00:04:04 ) | Fernando y Constantino Cohenete | Neecha | Arantepacua | 1/9/2022 | 1810 |
088 | 07. Male Rosita (00:03:58 ) | Arturo Jiménez | Neecha | Arantepacua | 1/9/2022 | 1811 |
089 | 08. Primaverita (00:03:32 ) | Francisco Coherente Ramos | Neecha | Arantepacua | 1/9/2022 | 1812 |
090 | 09. Saco Charapiti (00:02:07 ) | Anónimo | Neecha | Arantepacua | 1/9/2022 | 1813 |
091 | 10. Uekapiringa eska mitipiringa (00:05:13 ) | Dasaeb Jiménez | Dueto Jarhan | Arantepacua | 1/9/2022 | 1814 |
092 | 11. Magdalenita (00:03:45 ) | Tomás Jiménez | Dueto Jarhan | Arantepacua | 1/9/2022 | 1815 |
093 | 12. Rosaurita (00:02:37 ) | Dasaeb Jiménez | Dueto Jarhan | Arantepacua | 1/9/2022 | 1816 |
094 | 13. Juchari Kuinchekua (00:03:51 ) | Dasaeb Jiménez | Dueto Jarhan | Arantepacua | 1/9/2022 | 1817 |
095 | 14. Xani iauani jarani (00:03:41 ) | Savador Jimenez | Dueto Jarhan | Arantepacua | 1/9/2022 | 1818 |
096 | 15. Tzitziki urapiti (00:03:59 ) | Arturo Jiménez | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1819 |
097 | 16. Ortensia Tzitziki (00:03:38 ) | Primitivo Jiménez y Luis Roberto | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1820 |
098 | 17. Male Adelaidita (00:04:23 ) | Arturo Jiménez | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1821 |
099 | 18. Frente chinita (00:02:20 ) | Arturo Jiménez | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1822 |
100 | 19. Cuñadita (00:03:02 ) | Arturo Jiménez | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1823 |
101 | 20. Male Rosita (00:03:54 ) | Arturo Jiménez | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1824 |
102 | 21. Rosa de Castilla (00:03:34 ) | Anónimo | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1825 |
103 | 22. Confiancita (00:04:42 ) | Arturo Jiménez | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1826 |
104 | 23. Maurita (00:02:17 ) | Arturo Jiménez | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1827 |
105 | 24. Color de rosita (00:03:12 ) | Anónimo | Dueto Jarhan | Arantepacua | 1/9/2022 | 1828 |
106 | 25. Magdalenita (00:04:04 ) | Tomás Jiménez | Dueto Jarhan | Arantepacua | 1/12/2022 | 1829 |
107 | 26. Tarhepikua (00:03:13 ) | Tomas Jiménez | Dueto Jarhan | Arantepacua | 1/9/2022 | 1830 |
108 | 27. Male Lupita (00:03:14 ) | Dueto Jarhan | Arantepacua | 1/9/2022 | 1831 | |
109 | 28. Tzitziki Porhe (00:03:35 ) | Dueto Jarhan | Arantepacua | 1/9/2022 | 1832 | |
110 | 29. Adelita (00:04:10 ) | Ismael Bautista | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1833 |
111 | 30. Carmelita (00:03:19 ) | Arturo Jiménez | Pireris Jiménez | Arantepacua | 1/9/2022 | 1834 |
112 | 01. Jucheeti mama (00:00:00 ) | Alberto Tzintzun Lucas | Alberto Tzintzun Lucas | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1766 |
113 | 02. Ixo paragpeni (00:03:24 ) | Alberto Tzintzun Lucas | Alberto Tzintzun Lucas | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1767 |
114 | 03. Rosita (00:02:24 ) | Alberto Tzintzun Lucas | Alberto Tzintzun Lucas | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1768 |
115 | 04. Echeri (00:02:17 ) | Alberto Tzintzun Lucas | Alberto Tzintzun Lucas | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1769 |
116 | 05. Ju comarikoreni (00:03:18 ) | Alberto Tzintzun Lucas | Alberto Tzintzun Lucas | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1770 |
117 | 06. Male Cecilia (00:05:13 ) | Rodrigo Medina Medina | Nimakueecha Santa Fe | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1771 |
118 | 07. Sentimiento no sesi pikarerarini (00:04:20 ) | Rodrigo Medina Medina | Nimakueecha Santa Fe | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1772 |
119 | 08. Acumara (00:05:04 ) | Rodrigo Medina Medina | Nimakueecha Santa Fe | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1773 |
120 | 09. Claudita antires xani sesi jaxe (00:03:33 ) | Rodrigo Medina Medina | Nimakueecha Santa Fe | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1774 |
121 | 10. Cecilita (00:06:24 ) | Rodrigo Medina Medina | Nimakueecha Santa Fe | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1775 |
122 | 11. T'sinden jamaxaka (00:05:14 ) | Rodrigo Medina Medina | Nimakueecha Santa Fe | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1776 |
123 | 12. Nana Kutzi ka tu (00:04:30 ) | Adolfo Gabriel Castillo | Tanimu iretecha | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1777 |
124 | 13. Pikuarenekia (00:03:11 ) | Adolfo Gabriel Castillo | Tanimu iretecha | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1778 |
125 | 14. Miukueecha (00:02:56 ) | Adolfo Gabriel Castillo | Tanimu iretecha | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1779 |
126 | 15. Japondaru uanamukutini (00:03:26 ) | Adolfo Gabriel Castillo | Tanimu iretecha | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1780 |
127 | 16. Regalito (00:04:51 ) | Adolfo Gabriel Castillo | Tanimu iretecha | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1781 |
128 | 17. Choronarito (00:04:29 ) | Adolfo Gabriel Castillo | Tanimu iretecha | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1782 |
129 | 18. Mañanita (00:06:59 ) | Refugio Manríquez Pérez | Tanimu iretecha | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1835 |
130 | 19. Eejpu pamerani (00:05:54 ) | Refugio Manríquez Pérez | Tanimu iretecha | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1836 |
131 | 20. Tuminu xunapiti (00:04:47 ) | Refugio Manríquez Pérez | Tanimu iretecha | Santa Fe De La Laguna | 12/9/2022 | 1837 |
Id en proyecto | Grabación | Autor | Interprete(s) | Grabación | Fecha | Id |
Na enka ánchekorheta uénakorheka
Pirekua ka kústakua patsarakua ánchekorhetesti k’umanchekua jurhentperakueri Escuela Nacional de Estudios Superiores, Morelia
UNAM anapu, istu imeri káskukuecha, k’uiripuecha ka axájtakua enka Petatsekuarhu jaka, materu Laboratorio Nacional de
Material Orales UNAM anapu, ka ístu k’umanchekuecha juramukueri ka jurhentperakueri enkaksï kúparhakupka íni ánchekorhetarhu,
karantani, mánharhitani pirekua ka kústakua, Consejo Nacional de Ciencia y Tecnología (CONACyT) jarhojpesti, imani
p’imarhperata jimpo enka jakankurhipka “Elaboración de propuesta de proyectos de investigación e incidencia que contribuyan a
la producción, protección, reconocimiento y resignificación de las memorias y la diversidad cultural y biocultural en México”
enka jaka 318871 míiukata ánchekorheta káskukuarhu.
Pirekua ka kústakua, karantskata ka mánharhikata
Pirekua karantskata ka mánharhitakata uánekua k’uiripu jarhojpesti: (kústaticha, pirericha, ka enkaksï inteni ampe kámajka
ánchekorheni) enkajtsïni jarhoataka michoacani anapu kústati ka pirerichani p’urhempeani uápuru iretecharhu ísï. Sési
ánchekorheparini kústati ka pirericha jinkunichi tánkorhentaska uantaxeni, ka kústakua ka pirekua uapuru iretecharhuchi
Michoakani anapu úskachi mánharhitani: Tsakapentu, japuntarhu, juátarhu, ka eraxamani ísï.
15 ka sáni jukari ústiksï tánkorhentani, ka jima uantaxenhasti kústakueri ampe, kústati ka pirerichaksï jima uantasti
imecheri jurhentkua, na enkaksï irekorheni jaka kuskatakueri ampe kámaparini. Pirekua ka kústakueri ixu patsarakuarhu
xarhatanhaati.
Jurhenkorhekua
“ Enkachi úka nirani kústati ka pirericha p’urhempeani imecheri iretecharhu, kánekua uantanheata ka uétarhenchakua
jarhasti, eska kánekua sésiska patsani mánharhitakata pirekua ka kústakua p’urheecheri. Jimpoka pirekuarhu jarhaska iámu
p’urhecheri p’ikuarherakuecha. Ka pireparini ka kústaparini nanaka ka tatakecha xarhatasïnti imecheri sési p’ikuarhekua
p’urheeni, ka patsatani xáni sési ampe enka tuo anapu jurajkuka ka pireparini ka kústaparini xarharasïnti ireta
p’urhepechecha eskaksï nótki k’amantesïnka”
“Kústakua ka pirekua p’urheecheri no imájkuesti enka ma p’arhakpeni anapuecha patsatajka, p’urhecheri ampakiti jatsikorhekuesti enka iretarhu anapueka ka enka iretarhu marhuaka, kústati ka pireri úntsti ma, no ma parhakpeni anapuecha úkuntasïnti, ima ireta anapuecha eratseparini pirekua ka kústakua uantasïnti, imeri p’ikuarhenhekua nanakani o tatakani xáni xénchani. Kustaparini ka pireparini ma jasïsti p’ikuarhekua uénhekorheni.” “Na enkachi p’ikuarheraka ka exeni enkachi nika kústati ka pirericha p’urhempeani, uánekua ampechi exeska eska k’uanixaka: méni sóntku jatini tánkorheni jarhani sánteru jurhenkorheni, arhijtsïkperata ka jarhojperata eska úaka karakata jimpo pakarani ne enka pirekua o kústakua úntaka eska na arhijka juramukuarhu, ka eska máruteru nani isï mítenhaaka pirekua ka kústakua, ka no karantsticha ka iretarhu anapuechajku míteni.”
Ampe enka juramukua arhijka
I ánchekorheta Consejo Nacional de Ciencia y Tecnología jarhojperata jimpo ánchetanhasti, imani p’imarhperakua jimpo Programa Nacional Estratégicos, 318871 míiukua jimpo, ánchekorheteri jakankurhikua “Centro de Documentación, Digitalización y Conservación de la Pirekua Michoacana, Fonoteca de la Música Tradicional Purhépecha”. I kústakua ka pirekua patsarakua únhasti eska patsatanhaaka, etsakunhaaka, p’urheecheri xáni ampakiti jatsikorhekua ka no tumina antarakuesti, eska na karakata jaka juramukuarhu enka mántani uapatsekuarhu arhijka.
Antecedentes
La Fonoteca de la Pirekua es resultado del trabajo académico y de investigación de la Escuela Nacional de Estudios Superiores, Unidad Morelia de la UNAM a través de su programa Interdisciplinario
de Interacción Social y Extensión Universitaria en Pátzcuaro, del Laboratorio Nacional de Materiales Orales de la UNAM y de más instituciones que se sumaron al registro y documentación de la pirekua
tradicional, con el apoyo del Consejo Nacional de Ciencia y Tecnología (CONACyT) bajo su convocatoria “Elaboración de propuestas de proyectos de investigación e incidencia que contribuyan a la
producción, protección, reconocimiento y resignificación de las memorias y la diversidad cultural y biocultural en México” con el número de asignación de proyecto 318871.
Documentación
El registro y documentación de la pirekua tradicional se llevó a cabo con el apoyo de gestores culturales (músicos, intérpretes y autores) que fungieron de vínculos con los músicos y
portadores de la música tradicional michoacana, de diferentes comunidades p’urhépecha. Trabajo articulado que resultó en encuentros de convivencia con músicos que resultó en grabaciones
en diferentes comunidades de las diferentes regiones p’urhepechas del Estado de Michoacán: ciénega, lago, sierra y cañada.
Logrando congregar a más de 15 grupos que participaron en dichos encuentros, donde compartieron sus experiencias, sus vivencias y su música. Grabaciones que se presentan a través de esta
Fonoteca de la Pirekua.
Experiencias
“El poder acercarse a los músicos tradicionales en sus propias comunidades, deja de manifiesto la importancia de poder preservar la tradición oral de la música y el canto p’urhepecha.
Pues en ella se expone el acontecer que va tocando cada uno de los sentimientos del indígena. Y es a través de la música que ellas y ellos proyectan su identidad, el legado de una cultura
y el sentir de un pueblo indígena vivo.”
“La música tradicional p’urhepecha no solo es un patrimonio de la humanidad, si no también representa la riqueza del pueblo para el pueblo, es decir, los compositores tradicionales no
escriben para el mundo, le escriben a su propia comunidad, a su gente a sus amores. Siendo este arte una de sus principales formas de comunicación.“
“La experiencia en campo deja muchos retos marcados, entre ellos: la continua capacitación, asesoría y acompañamiento para la protección de los derechos de autor, la difusión del arte a
través de otros espacios, más allá de la academia y las propias comunidades.”.
Grabación:
Luis E. Huacuz Dimas y Víctor Avilés Velázquez.
Edición, restauración y masterización:
Diego Romero Leñero.
Producción ejecutiva:
Luis E: Huacuz Dimas, Berenice Granados Vázquez, Santiago Cortés.
Fotografía:
Luis E. Huacuz Dimas.
Texto de presentación:
Luis E. Huacuz Dimas.
Diseño y desarrollo web:
Luis E. Huacuz Dimas, Juan Carlos Villa.